เปิดหีบอาภรณ์ ‘คุณอุบล’ ฟังเรื่องเล่าก่อนจะเห็นความงามใน ‘พิษสวาท’

นอกเหนือจากเนื้อเรื่องอันเข้มข้น สิ่งหนึ่งที่ละครเรื่อง ‘พิษสวาท’ ถูกพูดถึงอย่างชื่นชมคือเครื่องแต่งกายอันงดงามอลังการ ซึ่งทั้งหมดนั้นต้องยกความดีความชอบให้ผู้รับผิดชอบ 3 คน คือ ดร.สุรัตน์ จงดา อาจารย์จากวิทยาลัยนาฏศิลป์และผู้ช่วยผู้อำนวยการผลิตโขนพระราชทาน, พีรมณฑ์ ชมธวัช เจ้าของอาภรณ์งามสตูดิโอ และคอสตูมมือรางวัล นพดล เตโช แล้ววันนี้ 2 ใน 3 คือ สุรัตน์ และพีรมณฑ์ ก็ได้เล่าให้ มติชน ฟังถึงการทำงาน

โดยพีรมณฑ์บอกว่าหลักๆ ที่เขารับผิดชอบคือชุดนางเอก ‘คุณอุบล’ ที่ นุ่น-วรนุช ภิรมย์ภักดี ใส่ นั่นคือเครื่องแต่งกายละครรำโบราณทั้งชุดสไบสีทอง กับที่เป็นผ้าห่มนางสีแดง นอกจากนี้ยังรวมถึงชุดตัวประกอบที่เป็นนางรำลูกคู่ ชุดแขกขายผ้า ชุดพระเจ้าเอกทัศน์ ชุดบาทหลวงฝรั่ง และชุดข้าราชบริพารในตำหนักเสด็จ

ขณะสุรัตน์รับชุดขุนศึกของพระเอก ป้อง-ณวัฒน์ กุลรัตนรักษ์ กับชุดตัวประกอบที่เป็นผู้ชายอื่นๆ นอกเหนือจากงานย้อนยุคเหล่านี้คืองานที่ดีไซเนอร์หลักคือนพดลดูแล

พีรมณฑ์เล่าว่า ตอนแรกที่ผู้กำกับ สันต์ ศรีแก้วหล่อ ติดต่อมา เขายังแบ่งรับแบ่งสู้

“จนมาคิดอีกทีว่าควรจะช่วย ถึงเวลาแล้ว เพราะเราเคยรีเสิร์ชเรื่องเครื่องแต่งกายนาฏศิลป์สมัยอยุธยา และก็คุยกับครูไก่ (สุรัตน์) มาตลอด ว่าอยากให้คนในยุคปัจจุบันเห็นว่านาฏศิลป์ยุคอยุธยาแต่งกายอย่างไร”

“เราศึกษากันเมื่อ 4 ปีที่แล้ว” สุรัตน์เสริม

ขณะเดียวกันวัตถุดิบหลักคือผ้า พีรมณฑ์ก็สะสมมาตลอด

“ผ้าอัตลัดสีแดงที่ทำเป็นสไบสีแดง ผ้ายกลายดอก ผ้ายกทอง ที่ใช้ทำเป็นสไบนางเอก ซื้อมา 10 กว่าปีก็ไม่ได้ใช้ หาเรื่องใช้ไม่ได้สักที สวยมาก ได้อารมณ์โบราณ”

บางชิ้นจากการเปิดหีบนั้น เขาก็นำมาเพิ่มอะไรนิดๆ หน่อยๆ เพื่อให้ได้ตามแบบที่ต้องการ

เป็นต้นว่านำมาปักลายเพิ่ม

“ปักมือด้วยวัสดุ ด้วยเทคนิคแบบปลายอยุธยาถึงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งเรามีหลักฐานว่าต้นกรุงน่าจะใช้อย่างไร แล้วปลายอยุธยาก็คาบเกี่ยว เป็นอะไรที่ร่วมสมัย สันนิษฐานว่าน่าจะใช้เทคนิคคล้ายกัน เพราะเป็นช่างกลุ่มเดียวกัน”

ขณะที่เรื่องของลายนั้น เชิงสไบสีทองของนางเอกก็เลือกใช้ลายกรวยเชิงของเสาลายรดน้ำวัดใหญ่สุวรรณาราม จ.เพชรบุรี

“เป็นลายที่สวย เลยขอหยิบมาใช้ เป็นลายอยุธยายุคนั้นแท้”

เล่าอีกว่าในเรื่องนี้ ‘คุณอุบล’ จะมี ‘ศิราภรณ์ทับทิมสีแดงเลือด’ เป็นเครื่องประดับประจำตัวชิ้นสำคัญ

“พออ่านบทแล้ว ต้องกลับไปอ่านนิยายของคุณทมยันตีที่เขียนไว้อย่างละเอียด ได้ความว่าเป็นกระบังหน้าคือกรอบหน้า ต้องมีพลอยสีแดงเม็ดใหญ่สีเลือด อัญมณีนี้สามารถถอดได้จากหัว ไปประดับเป็นยอดของปั้นเหน่ง หัวเข็มขัดก็ได้”

ดังนั้น เพื่อจะทำให้เหมือนเขาจึงไปศึกษาตัวอย่างจริงจากกรุวัดราชบูรณะ ที่ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ ณ พิพิธภัณฑ์เจ้าสามพระยา จ.พระนครศรีอยุธยา จากนั้นก็นำไปให้ช่างทองทำให้ โดยปรับวัสดุจากทองเป็นเงิน จากนั้นค่อยนำมาชุบทองอีกครั้ง

ขณะเครื่องประดับอื่นๆ นั้นก็ใช้วิธีดูจากภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วัดใหญ่สุวรรณาราม

“จากภาพเขียนแบนๆ ตีความให้เห็นแบบลอยตัว เล็บก็เป็นเล็บแบบละครโบราณ ใส่รายละเอียดเยอะ ขนาดแหวนแปดนิ้วก็ใส่ครบหมด โดยหล่อแหวนแบบทรงอยุธยาแท้ๆ ขึ้นมาใหม่ นำแหวนโบราณที่สะสมให้ไปหล่อพิมพ์เป็นทองเหลืองขึ้นมาแล้วใส่พลอย เก็บรายละเอียดเท่าที่จะเก็บได้ทุกเม็ด ด้วยงบประมาณและเวลาที่ได้มา”

“อย่างชุดของป้อง (ณวัฒน์) พอเป็นอยุธยาคนจะนึกภาพใส่เกราะแบบฝรั่ง ไม่ใช่ไม่ได้ใส่เกราะฝรั่ง แต่ใส่เกราะที่พัฒนามาจากเกราะจีน เพราะเรามีความสัมพันธ์กับจีน มีการสั่งซื้อเกราะจีนมาตั้งแต่สมัยหมิงแล้ว มันจะนุ่มกว่า ทำจากหนัง ทำให้คล่องตัวกว่า สังเกตการฟันดาบแบบไทยจะใส่อะไรอุ้ยอ้ายไม่ได้ ติดขัดไม่ได้ วิธีป้องกันของคนไทยโบราณคือวิทยาอาคม เลขยันต์ เครื่องรางป้องกัน”

ส่วนผ้าที่พระเอกนุ่ง เขาก็ว่า “ดูจากยศคุณพระ ผ้านุ่งก็ต้องเป็นผ้าปูม คือผ้ามัดหมี่ผลิตมาจากเขมร ปัจจุบันเป็นผ้าที่อยู่ในวัฒนธรรมสุรินทร์ ศรีสะเกษ เป็นผ้าขุนนาง ผ้าคาดเอวต้องเป็นผ้าหนามขนุน คือผ้ามัดย้อมเม็ดเล็กๆ นำเข้ามาจากญี่ปุ่น ซึ่งใช้ของจริงเลย”

สุรัตน์ยังว่า นอกเหนือจากชุดที่พวกเขาทำ ยังมี “ชุดพิเศษ” ที่ได้รับความอนุเคราะห์จาก วีรธรรม ตระกูลเงินไทย

“เป็นชุดที่พระเอกนางเอกใส่แต่งงาน และชุดของเสด็จที่ คุณปริม (กณิการ์ วีรวรรณ) ใส่ ซึ่งมีมูลค่ามหาศาล แค่แหวนเพชรวงเดียวที่นำมาให้ใส่วันนั้นก็ 7 หลัก”

ทั้ง 2 คนจึงว่าการดูละครเรื่องนี้จึงจะได้อะไรนอกเหนือไปจากความสนุกแน่ๆ

“เราคำนึงว่าคนดูควรจะได้อะไรมากกว่าความสนุก เมโลดราม่า ความกลัว แต่ยังได้ความรู้ทางศิลปกรรม นาฏศิลป์” พีรมณฑ์ว่า

“ทุกอย่างที่เกิดขึ้นเป็นความบังเอิญดีเด่น เช่น ผ้าที่เราสะสมไว้ ข้อมูลต่างๆ มันถึงจังหวะพร้อมในทุกองค์ประกอบที่เรามี หยิบขึ้นมาใช้ได้ทันที ทันเวลา ทันเหตุการณ์”

“ทำให้เกิดงานดีๆ ขึ้นมา”

งานที่ใครๆ ต่างก็ชื่นชม