แจงด่วน!ภูติแม่น้ำโขงโดนติงเลอะเทอะ เจ้าแม่ทอหูกเป็นพญานาค

ละคร #ภูตแม่น้ำโขง เมื่อคืนนี้มีฉากที่เจ้าแม่ทอหูกแปลงร่างเป็นงูใหญ่หงอนสีแดง สู้กับผีฟ้าเจ้านางแก้วพิมพา มีสาเหตุมาจากความเชื่อที่ว่าเจ้าแม่ทอหูกเป็น #ผีเงือกผีงู

คำว่า "เงือก" ในภาษาไทยโบราณ และภาษาตระกูลไตบางถิ่นนั้น มักหมายถึง "งู" ดังปรากฏในลิลิตโองการแช่งน้ำที่ว่า

"...ท้าวเสด็จเหนือวัวเผือก
เอา #เงือก เกี้ยวข้าง
อ้างทัดจันทร์เป็นปิ่น..."

นั่นคือ พระอิศวรทรงโคอสุภราช (วัวเผือก) เป็นพาหนะ และคล้องสังวาลด้วยงู ดังนั้น คำว่า "เงือก" ในที่นี้จึงมีความหมายเดียวกันกับ "งู"
.
ส่วนในลิลิตพระลอ วรรณกรรมสมัยอยุธยา กล่าวถึง "เงือก" ตอนที่นางรื่นนางโรยไปหาปู่เจ้าสมิงพรายและต้องผ่านป่าที่มีแต่สัตว์ร้าย พวกนางตื่นตระหนกตกใจเมื่อเจอกับเงือก ดังข้อความที่ว่า

"#เงือก เอาคนใต้น้ำ
กล่ำตากระเลือก
กระเกลือกกลอกตากลม
ผมกระหวัดจำตาย"

จากเรื่องลิลิตพระลอพบว่าเงือกในที่นี้อาจไม่ใช่งูอย่างที่ปรากฏในโองการแช่งน้ำ ทว่าดูคล้าย "ผีน้ำ" ชนิดหนึ่ง มีผมยาว และชอบเอาผมรัดคอคนให้ตายแล้วลากลงไปในน้ำมากกว่า

ในประวัติเจ้าแม่สองนาง วัดหายโศก จ.หนองคาย ได้กล่าวถึงเจ้าแม่สองนางที่เป็นอารักษ์ทางน้ำไว้ว่า

"...เจ้าแม่สองนางจะแปลงร่างเป็นงู ๒ ตัว หรือพญานาคีคู่ หากวันใดเหตุการณ์ไม่ปรกติ จะมีปรากฏการณ์คือจะมีงูมาไล่ชาวบ้านให้ขึ้นจากน้ำโขง ชาวบ้านเห็นงูก็จะรู้ว่าเป็นเจ้าแม่สองนางมาบอกเหตุ..."

หรือในตำนานศาลเจ้าพ่อหมื่น ที่วัดโอกาสศรีบัวบาน จ.นครพนม ที่เล่าว่า

"...จมื่นรักษาราษฎร์กินไข่ประหลาดแล้วเกิดร้อนรน กระหายน้ำ จึงรีบไปอาบน้ำโขง แล้วดำหายไปในน้ำโขงกลายเป็นมีเงือกงูใหญ่ตัวหนึ่งผุดขึ้นมา..."

จากหลักฐานทั้งวรรณคดี และตำนานดังกล่าว ผู้เขียนจึงนำมาสร้างให้เจ้าแม่ทอหูกมีลักษณะเป็นทั้ง "เงือก" และ "งู" ในเวลาเดียวกัน ดังเช่นในตอนเปิดเรื่อง บัวผันลงไปเก็บเทา หรือสาหร่ายน้ำจืดในแม่น้ำโขง แล้วเจ้าแม่ทอหูกเอาเส้นผมมารัดขา

ติดตามเนื้อหาดีๆแบบนี้ได้ที่